อมนุสฺสมฺหิ กานเนติ อมนุสฺสปริคฺคเห กานเน มหาอรญฺเญ ปรินิพฺพายิ อนุปาทิเสสนิพฺพานธาตุยา อนฺตรธายิ, อทสฺสนํ อคมาสีติ อตฺโถฯ สรีรํ ตตฺถ ฌาเปสินฺติ อหํ เทวโลกา อิธาคนฺตฺวา ตสฺส ภควโต สรีรํ ตตฺถ อรญฺเญ ฌาเปสิํ ทหนํ อกาสินฺติ อตฺโถฯ

จตุตฺถปญฺจมาปทานานิ อุตฺตานาเนวฯ

[20] ฉฏฺฐาปทาเน อโหสิํ จนฺทโน นามาติ นาเมน ปณฺณตฺติวเสน จนฺทโน นามฯ สมฺพุทฺธสฺสตฺรโชติ ปจฺเจกสมฺพุทฺธภูตโต ปุพฺเพ ตสฺส อตฺรโช ปุตฺโต อหํฯ เอโกปาหโน มยา ทินฺโนติ เอกํ อุปาหนยุคํ มยา ทินฺนํฯ โพธิํ สมฺปชฺช เม ตุวนฺติ เตน อุปาหนยุเคน เม มยฺหํ สาวกโพธิํ ตุวํ สมฺปชฺช นิปฺผาเทหีติ อตฺโถฯ

[23-24] สตฺตมาปทาเน มญฺชริกํ กริตฺวานาติ มญฺเชฏฺฐิปุปฺผํ หริตจงฺโกฏกํ คเหตฺวา รถิยํ วีถิยา ปฏิปชฺชิํ อหํ ตถา ปฏิปนฺโนว ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขตํ ภิกฺขุสงฺเฆน ปริวุตํ สมณานคฺคํ สมณานํ ภิกฺขูนํ อคฺคํ เสฏฺฐํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ อทฺทสนฺติ สมฺพนฺโธฯ พุทฺธสฺส อภิโรปยินฺติ ทิสฺวา จ ปน ตํ ปุปฺผํ อุโภหิ หตฺเถหิ ปคฺคยฺห อุกฺขิปิตฺวา พุทฺธสฺส ผุสฺสสฺส ภควโต อภิโรปยิํ ปูเชสินฺติ อตฺโถฯ

[28-29] อฏฺฐมาปทาเน อโลณปณฺณภกฺโขมฺหีติ ขีรปณฺณาทีนิ อุญฺฉาจริยาย อาหริตฺวา โลณวิรหิตานิ ปณฺณานิ ปจิตฺวา ภกฺขามิ, อโลณปณฺณภกฺโข อมฺหิ ภวามีติ อตฺโถฯ นิยเมสุ จ สํวุโตติ นิยมสญฺญิเตสุ ปาณาติปาตาเวรมณิอาทีสุ นิจฺจปญฺจสีเลสุ สํวุโต ปิหิโตติ อตฺโถฯ ปาตราเส อนุปฺปตฺเตติ ปุเรภตฺตกาเล อนุปฺปตฺเตฯ สิทฺธตฺโถ อุปคจฺฉิ มนฺติ มม สมีปํ สิทฺธตฺโถ ภควา อุปคญฺฉิ สมฺปาปุณิฯ ตาหํ พุทฺธสฺส ปาทาสินฺติ อหํ ตํ อโลณปณฺณํ ตสฺส พุทฺธสฺส อทาสินฺติ อตฺโถฯ

นวมาปทานํ อุตฺตานเมวฯ

[37-38] ทสมาปทาเน สิขินํ สิขินํ ยถาติ สรีรโต นิกฺขนฺตฉพฺพณฺณรํสีหิ โอภาสยนฺตํ ชลนฺตํ สิขีนํ สิขีภควนฺตํ สิขีนํ ยถา ชลมานอคฺคิกฺขนฺธํ วิยฯ อคฺคชํ ปุปฺผมาทายาติ อคฺคชนามกํ ปุปฺผํ คเหตฺวา พุทฺธสฺส สิขิสฺส ภควโต อภิโรปยิํ ปูเชสินฺติ อตฺโถฯ

ฉพฺพีสติมวคฺควณฺณนา สมตฺตาฯ

27. ปทุมุกฺขิปวคฺโค

1-10. อากาสุกฺขิปิยตฺเถรอปทานาทิวณฺณนา

[1-2] สตฺตวีสติเม วคฺเค ปฐมาปทาเน ชลชคฺเค ทุเว คยฺหาติ ชเล อุทเก ชาเต อคฺเค อุปฺปลาทโย ทฺเว ปุปฺเผ คเหตฺวา พุทฺธสฺส สมีปํ คนฺตฺวา เอกํ ปุปฺผํ ปาเทสุ นิกฺขิปิํ ปูเชสิํ, เอกํ ปุปฺผํ อากาเส ขิปินฺติ อตฺโถฯ

ทุติยาปทานํ ปากฏเมวฯ

[10] ตติยาปทาเน โพธิยา ปาทปุตฺตเมติ อุตฺตเม โพธิปาทเปฯ อฑฺฒจนฺทํ มยา ทินฺนนฺติ ตสฺมิํ โพธิมูเล อฑฺฒจนฺทากาเรน มยา อเนกปุปฺผานิ ปูชิตานีติ อตฺโถฯ ธรณีรุหปาทเปติ รุกฺขปพฺพตรตนาทโย ธาเรตีติ ธรณี, ปถวี, ธรณิยา รุหติ ปติฏฺฐหตีติ ธรณีรุโห, ปาทสงฺขาเตน มูเลน อุทกํ ปิวติ ขนฺธวิฏปาทีสุ ปตฺถริยตีติ ปาทโป, ธรณีรุโห จ โส ปาทโป เจติ ธรณีรุหปาทโป, ตสฺมิํ ธรณีรุหปาทเป ปุปฺผํ มยา ปูชิตนฺติ อตฺโถฯ

จตุตฺถาปทานํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

[18-19] ปญฺจมาปทาเน หิมวนฺตสฺสาวิทูเรติ หิมวนฺตสฺส อาสนฺเนฯ โรมโส นาม ปพฺพโตติ รุกฺขลตาคุมฺพาภาวา เกวลํ ทพฺพติณาทิสญฺฉนฺนตฺตา โรมโส นาม ปพฺพโต อโหสิฯ ตมฺหิ ปพฺพตปาทมฺหีติ ตสฺมิํ ปพฺพตปริยนฺเตฯ สมโณ ภาวิตินฺทฺริโยติ สมิตปาโป วูปสนฺตกิเลโส สมโณ วฑฺฒิตอินฺทฺริโย, รกฺขิตจกฺขุนฺทฺริยาทิอินฺทฺริโยติ อตฺโถฯ อถ วา วฑฺฒิตอินฺทฺริโย วฑฺฒิตสทฺธินฺทฺริยาทิอินฺทฺริโยติ อตฺโถฯ ตสฺส สมณสฺส อหํ พิฬาลิอาลุเว คเหตฺวา อทาสินฺติ อตฺโถฯ

ฉฏฺฐสตฺตมฏฺฐมนวมทสมาปทานานิ อุตฺตานตฺถาเนวาติฯ

สตฺตวีสติมวคฺควณฺณนา สมตฺตาฯ

28. สุวณฺณพิพฺโพหนวคฺโค

1-10. สุวณฺณพิพฺโพหนิยตฺเถรอปทานาทิวณฺณนา

อฏฺฐวีสติเม วคฺเค ปฐมาปทานํ อุตฺตานเมวฯ

[5] ทุติยาปทาเน มโนมเยน กาเยนาติ ยถา จิตฺตวเสน ปวตฺตกาเยนาติ อตฺโถฯ